Cảnh giác uống thuốc nhuận tràng bị tiêu chảy

Công dụng của thuốc nhuận tràng là tăng nhu động ruột do tác động trực tiếp đến thần kinh chức năng vận động bài tiết của ruột. Từ đó, thuốc có tác dụng gây co bóp các cơ thành ruột tạo nhu động ruột và tống phân ra ngoài. Tuy nhiên, trong một số trường hợp khi uống thuốc nhuận tràng có thể gây ra tình trạng tiêu chảy.

Thuốc nhuận tràng là loại thuốc được sử dụng trong điều trị táo bón nguyên nhân là do có tác dụng hỗ trợ nhu động ruột, giúp điều hòa nhanh tình trạng vận chuyển phân trong ruột. Hiện nay, trên thị trường có nhiều nhóm thuốc có công dụng nhuận tràng với chỉ định, cách dùng, liều lượng và thời gian sử dụng thuốc khác nhau.

Thuốc nhuận tràng là loại thuốc có tác dụng ngắn hạn và chỉ nên dùng trong thời gian từ 3 đến 4 ngày. Trong trường hợp uống thuốc nhuận tràng trong thời gian kéo dài có thể gây ra nhiều tác dụng không mong muốn, cụ thể như:

• Ảnh hưởng không tốt lên màng nhầy ruột: Người bệnh có xu hướng bị lệ thuộc thuốc. Hậu quả là ruột trở nên lười biếng, nhu động ruột kém hoạt động, dẫn đến táo bón nặng hơn.
• Táo bón mạn tính: Nếu táo bón trong thời gian kéo dài sẽ trở thành mãn tính và sẽ trầm trọng thêm khi tuổi càng cao. Nếu táo bón chỉ xảy ra ở phần thấp do phân đóng cứng ở hậu môn, gây ra những trở ngại việc tống xuất phân ra ngoài thì chỉ cần bơm glycérine tác dụng làm trơn hậu môn thì người bệnh có thể dễ dàng đi ngoài sau thời gian từ 10 đến 15 phút.
• Gây ra tình trạng mất nước nghiêm trọng: Việc uống thuốc nhuận tràng quá liều khuyến cáo không chỉ dẫn đến mất nước nặng do tiêu chảy kéo dài mà còn làm thay đổi nồng độ các chất điện giải trong máu và gây hại đến các cơ quan trong cơ thể, gây ra tình trạng liệt đại tràng do mất trương lực… Đặc biệt, không được uống thuốc nhuận tràng đối với những người bệnh bị tắc ruột, người bị đau bụng chưa rõ nguyên nhân hoặc nghi ngờ cần can thiệp ngoại khoa cấp cứu.
• Tiêu chảy: cơ chế sinh lý bệnh khi uống thuốc nhuận tràng liên quan đến tiêu chảy có nguyên nhân do thuốc là tiêu chảy thẩm thấu, kém hấp thu, tiêu chảy xuất tiết hoặc khó tiêu chất béo hay các loại carbohydrate…

Tiêu chảy là tình trạng đi ngoài phân lỏng hoặc nước từ 3 lần mỗi ngày trở lên. Trái ngược hoàn toàn với hiện tượng táo bón là tình trạng phân cứng khô và khó đi tiêu. Tiêu chảy có thể có hai dạng là cấp tính hoặc mãn tính tức trong thời gian kéo dài. Nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng tiêu chảy, trong đó có tác dụng ngoại ý của việc sử dụng một số loại thuốc, cụ thể là uống thuốc nhuận tràng.

Một số loại thuốc có khả năng gây ra tác dụng không mong muốn là tiêu chảy. Nguyên nhân là do đặc tính dược lực học của chúng. Cơ chế sinh lý bệnh liên quan đến tiêu chảy do thuốc là thuốc tiêu chảy thẩm thấu, tiêu chảy xuất tiết, khó tiêu chất béo và carbohydrate hoặc thuốc kém hấp thu…

Để giảm tình trạng táo bón, nhiều người uống thuốc nhuận tràng. Nhìn chung, các chất làm mềm phân như docusate không gây ra tác dụng phụ tiêu chảy. Tuy nhiên, các loại thuốc nhuận tràng khác có thể dẫn đến đi ngoài phân lỏng hoặc nhiều nước, bao gồm: thuốc nhuận tràng kích thích như bisacodyl kích hoạt các cơn co thắt ruột hay các thuốc nhuận tràng thẩm thấu, …

Trong quá trình uống thuốc nhuận tràng thì người bệnh cần lưu ý một số điểm như sau:

• Về dạng thuốc: Thuốc nhuận tràng được sản xuất dưới nhiều dạng bào chế như viên nén, viên đạn, bột hay dung dịch. Bạn nên cần biết mình đang dùng dạng thuốc nào. Nếu dùng loại viên bao tan trong ruột (được sản xuất để chỉ phân rã ở ruột) thì không được nhai thuốc trước khi uống. Đối với trẻ em dưới 6 tuổi không nên dùng dạng uống, do phải nuốt cả viên gây ra tình trạng khó nuốt. Khi sử dụng thuốc nhuận tràng dưới dạng viên đạn đặt trực tràng cần có hướng dẫn của bác sĩ.
• Về tác dụng phụ của thuốc nhuận tràng: Một số tác dụng phụ thường gặp do thuốc gây ra như đau bụng, buồn nôn hay kích ứng trực tràng. Bạn có thể khắc phục các tác dụng không mong muốn như liệt kê ở trên bằng cách giảm liều dùng.
• Sử dụng đồng thời cùng với các loại thuốc khác: Với những người bệnh mắc nhiều bệnh và phải uống nhiều thuốc điều trị cùng một lúc cần chú ý tới khoảng cách uống các thuốc điều trị này với thuốc nhuận tràng. Trong trường hợp sử dụng thuốc nhuận tràng bisacodyl có thể làm tăng nhu động ruột, nếu uống cùng các thuốc điều trị này thì thuốc chưa kịp có tác dụng đã bị tống ra ngoài. Đối với người bị bệnh về dạ dày nếu dùng phối hợp các thuốc kháng axit, các thuốc đối kháng thụ thể H2 như: famotidin, cimetidin, nizatidin và ranitidin hoặc sữa với bisacodyl trong vòng 1 giờ, sẽ làm cho dạ dày và tá tràng bị kích ứng do thuốc bị tan trong thời gian quá nhanh.
• Không nên uống thuốc nhuận tràng dài ngày: Sử dụng thuốc nhuận tràng trong thời gian dài ngày có thể dẫn đến đại tràng mất trương lực, không hoạt động và chứng giảm kali máu. Người bệnh có thể gặp tình trạng đau quặn bụng và tiêu chảy. Vì vậy, không nên uống thuốc nhuận tràng quá 7 ngày, trừ khi có hướng dẫn cụ thể từ bác sĩ.
• Không uống thuốc nhuận tràng cho người bị chảy máu trực tràng, viêm dạ dày- ruột, tắc ruột, viêm ruột thừa.
• Bên cạnh việc sử dụng thuốc nhuận tràng có thể dùng phương pháp điều trị hỗ trợ khác như bổ sung chất xơ từ hoa quả và rau xanh, sữa chua, trà thảo dược. Sau khi điều trị bằng thuốc nhuận tràng cần điều chỉnh lại lối sống, chế độ dinh dưỡng, luyện tập như chế độ ăn uống nhiều chất xơ, uống nhiều nước và thói quen đại tiện hàng ngày, tăng cường vận động thể lực cho phù hợp để dự phòng nguy cơ táo bón trở lại.
• Đối với trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ, chỉ uống thuốc nhuận tràng trong trường hợp thật sự cần thiết, do có nguy cơ làm mất phản xạ đi cầu bình thường ở trẻ. Sử dụng liều thấp nhất có tác dụng nhuận tràng, liều cao có tác dụng tẩy xổ. Uống thuốc với nhiều nước để hạn chế tình trạng mất nước.

Trong quá trình sử dụng thuốc thì một số người bệnh có thể gặp tình trạng uống thuốc nhuận tràng bị tiêu chảy và đau bụng. Cần ngưng sử dụng thuốc ngay nếu xảy ra tác dụng phụ không mong muốn.